Hoe kan een zak kamelenbloed een wetenschappelijke revolutie ontketenen? Hoe worden cold cases opgelost met slechts één chromosoom? Is het mogelijk om kanker te laten wegroesten? En waarom wijden wetenschappers jaren van hun leven aan het beantwoorden van deze vragen? Het nieuwe programma Knappe koppen onderzoekt deze fascinerende kwesties. Jacotte Brokken, een fervent wetenschapsliefhebber met een diploma in de chemie, presenteert haar eerste show op VRT 1 en biedt duidelijke uitleg.
Knappe koppen verkent verschillende wetenschappelijke disciplines. De uitgelichte wetenschappers zijn experts in hun vakgebied en worden wereldwijd erkend voor hun baanbrekende werk. Hun onderzoek streeft ernaar de wereld te verbeteren. Het programma behandelt onder andere nieuwe therapieën voor moeilijk te behandelen kankers en DNA-onderzoek om oude verdwijningszaken op te lossen. Daarnaast krijgen we inzicht in de persoonlijke drijfveren van deze wetenschappers: wat inspireerde hen en wat motiveert hen?
Jacotte Brokken: “We mogen trots zijn op het wetenschappelijk onderzoek dat hier in België plaatsvindt. Het is vaak onbekend bij het grote publiek, maar heeft een enorme impact wereldwijd. Ik ben verheugd om deze onderzoekers en hun werk aan de kijkers te presenteren. Het is fascinerend om te ontdekken wat mensen drijft om hun carrière te wijden aan het oplossen van specifieke vragen.”
In België zijn er ongeveer 120 bedrijven en universiteiten die zich bezighouden met biotechnologisch onderzoek en ontwikkeling. Dit verdient speciale aandacht. Knappe koppen richt zich op enkele van deze onderzoekers die met hun ontdekkingen en innovaties een verschil maken.
Aflevering 1 – KULAK Dr. Sofie Claerhout: Y-chromosomaal Verwantschapsonderzoek
Cold cases zijn de focus van Sofie Claerhout. Ze streeft ernaar om oude verdwijningszaken op te lossen. Ook in België blijven veel zaken onopgelost, en daar wil Sofie verandering in brengen.
Sofie Claerhout: “Het idee dat er mensen vrij rondlopen die iemand hebben vermoord, vind ik verschrikkelijk. Zeker omdat er manieren zijn om veel daders te identificeren.”
Als kind was Sofie al gefascineerd door wetenschap en forensisch onderzoek, geïnspireerd door series als CSI Miami. Het is dan ook geen verrassing dat ze later afstudeert als de eerste doctor in de forensische genetica in België. Haar onderzoek richt zich op het Y-chromosoom, een DNA-fragment dat van vader op zoon wordt doorgegeven en niet direct geschikt is voor daderidentificatie. Sofie ontdekte echter dat er veel informatie in het Y-chromosoom verborgen zit die kan helpen bij het oplossen van cold cases, en ze is vastbesloten om dit in de praktijk te brengen.
Aflevering 2 – UA Prof. Sébastien Anguille: Innovaties in CAR-T-celtherapie
Na een langdurig ziekenhuisverblijf als kind, besloot Sébastien Anguille dat hij arts wilde worden. Zijn doel is om nieuwe behandelingen te ontwikkelen voor kankers die moeilijk te genezen zijn, met als ultieme missie levens te redden.
Bij CAR-T-therapie worden genetisch gemodificeerde cellen van de patiënt zelf gebruikt om de kanker aan te vallen, vergelijkbaar met een gerichte aanval. Het klinkt als sciencefiction, maar het is werkelijkheid.
Met een achtergrond in hematologie, richt Sébastien zich op complexe bloedkankers. Voor sommige patiënten is er geen bestaande behandeling, wat hem ertoe bracht naar China te reizen om meer te leren over CAR-T-therapie. Deze innovatieve aanpak gebruikt de eigen immuuncellen van de patiënt, genetisch aangepast om de kanker te bestrijden, en heeft indrukwekkende resultaten opgeleverd.
Aflevering 3 – UA Prof. Tom en Wim Vanden Berghe: De Kracht van Ferroptose
De broers Tom en Wim Vanden Berghe vormen een dynamisch duo in de strijd tegen kanker en andere ziekten. Beiden zijn moleculair biologen; Wim heeft een passie voor de natuur, terwijl Tom gedreven is om een nieuw geneesmiddel te ontwikkelen tegen kanker en orgaanfalen. Tom’s eigen diagnose van chronische bloedkanker, waarvoor wel een behandeling bestaat, inspireerde hem om te zoeken naar nieuwe kankertherapieën om anderen te helpen.
De broers waren de eersten die de oorzaak van orgaanfalen ontdekten: ferroptose, een proces waarbij cellen ‘wegroesten’. Het was een verrassende ontdekking dat er iets ontwikkeld kon worden om dit proces te stoppen.
Wim onderzoekt medicinale planten en ontdekte dat de Indische winterkers ontstekingsremmende eigenschappen heeft. Echter, de stof uit de plant bleek ook cellen te doden, wat ongewenst is in een medicijn. Hij deelde zijn bevindingen met zijn broer Tom, een expert in celdood. Tom ontdekte dat het om een nieuwe vorm van celdood ging, namelijk dood door roest. Dit zette hem aan het denken: zou het mogelijk zijn om kanker te laten ‘wegroesten’? Hun experimentele onderzoek biedt hoop op nieuwe behandelingen voor kanker en orgaanfalen in de toekomst.
Aflevering 4 – VUB Prof. Raymond Hamers & Prof. Serge Muyldermans: Nanobodies
Raymond Hamers en Serge Muyldermans zijn de ontdekkers van wat misschien wel de belangrijkste biotech-ontdekking ooit in ons land genoemd mag worden. De nanobodies: kleine antilichamen van kameelachtigen.
Serge Muyldermans: “Alles begon met Hamers die een practicum leidde en ontdekte dat kamelen speciale antistoffen hebben. Wij waren eersten die dat zagen. Da’s een euforisch gevoel. Een ontdekking waarvan we niet konden voorspellen waar ze ons ooit zou brengen.”
In 1989 laat professor Raymond Hamers zijn studenten een klassieke oefening doen: antilichamen isoleren uit bloed. Hij vindt een zak oud kamelenbloed in de diepvriezer en laat ze daar op oefenen. Raymond ziet tot zijn verbazing dat het resultaat van de studenten niet kan kloppen. Er is iets aan de hand met dat bloed. Zijn assistent Serge doet de proef opnieuw en komt tot hetzelfde resultaat. Ze ontdekken dat de antilichamen van kamelen er helemaal anders uitzien dan die van andere dieren. Hoe een zak oud kamelenbloed en een flinke dosis toeval zorgen voor een hele nieuwe wereld aan toepassingen. Die ontdekking zal leiden tot vele nieuwe doorbraken. Van nieuwe behandelingen en medicijnen tot toepassingen in de landbouw.
Knappe koppen: vanaf 20 november elke woensdag om 21.35 uur op VRT 1 en VRT MAX.
Knappe koppen is een programma van VRT Studio’s voor VRT 1.
