In een opvallende wijziging van het kiesdecreet heeft de Vlaamse Overheid eerder een maatregel geïntroduceerd die de transparantie van lokale verkiezingen aanzienlijk moet vergroten. Dit besluit komt voort uit de wens om meer controle aan de kiezer te geven en politieke deals achter gesloten deuren te voorkomen. De kern van deze hervorming is de invoering van een modelakte die het pas toelaat om coalities te vormen ná de verkiezingen. Het doel? De kiezer laten bepalen wie daadwerkelijk de macht krijgt.
Voorakkoorden verleden tijd?
Het is geen publiek geheim dat politieke partijen soms al lang voor de verkiezingsdag afspraken maken over mogelijke coalities. Een berucht voorbeeld daarvan is de lokale verkiezingen van 2012 in Kortrijk. Vincent Van Quickenborne (Open VLD) wist toen zijn overwinning veilig te stellen door vooraf een akkoord te sluiten met sp.a en N-VA, tot ongenoegen van de toenmalige burgemeester Stefaan De Clerck (CD&V). Dergelijke scenario’s zijn met de nieuwe regelgeving niet langer mogelijk.
De maatregel komt tegemoet aan de groeiende kritiek op dergelijke praktijken. De bevolking moet het gevoel hebben dat hun stem telt, en dat de politieke koers pas ná de uitslag van de verkiezingen wordt bepaald, en niet ervoor. De nieuwe regels, die alle coalitievorming na de verkiezingen verplicht stellen, zijn bedoeld om precies dit gevoel te versterken.
Recente geruchten in Knokke-Heist
Dat het probleem van voorakkoorden nog steeds actueel is, bleek recentelijk in Knokke-Heist, waar het gerucht de ronde deed dat de partijen Ja! en Inzicht al een deal hadden gesloten. Tijdens het debat Lokale Economie vroegen we aan Nick Bullynck (Inzicht) en Kathleen Van Steen (Ja!) of dit klopte. Beide politici ontkenden stellig en benadrukten dat de inwoners van Knokke-Heist hun stemrecht serieus moeten nemen. “De kiezer beslist”, klonk het unisono.
Waarom deze hervorming belangrijk is
De vernieuwing van het kiesdecreet speelt in op een bredere vraag naar meer transparantie en eerlijkheid binnen de politiek. De inwoners voelen zich soms buitenspel gezet wanneer politieke machten achter gesloten deuren de toekomst van hun stad of gemeente bepalen. Door pas na de verkiezingen een coalitie te vormen, hoopt de Vlaamse Overheid dit te doorbreken.
Critici van de hervorming wijzen erop dat het verbieden van voorakkoorden ook tot instabiliteit kan leiden, omdat partijen pas na de verkiezingen beginnen met de moeilijke onderhandelingen. Dit zou het proces kunnen vertragen en ervoor zorgen dat sommige gemeentebesturen lang wachten op een definitieve coalitie. Toch lijkt de meerderheid van de bevolking achter het idee te staan dat politieke afspraken pas gemaakt worden nadat zij hun stem hebben uitgebracht.
